القواعد الشریفة (کتاب)«القواعد الشریفیة» اثر محمد شفیع بن علی اکبر جاپلقی (متوفی ۱۲۸۰ ق) به زبان عربی پیرامون مباحث اصول فقه نوشته است. نام دیگر این کتاب «الاصول الکربلائیة» می‌باشد. ۱ - ساختاراین کتاب دارای دو جزء است، جزء اول شامل مباحث الفاظ، اوامر، نواهی، تعارض، مطلق و مقید می‌باشد. جزء دوم در هفت باب است شامل اجماع، اخبار، ادله عقلیه، اجتهاد و تقلید، تعارض و تعادل و تراجیح، استصحاب و مبادی لغوی است. روش کتاب، طبق روش کتاب‌های اصولی مماثل می‌باشد که از مبحث الفاظ شروع شده و با مباحث اصول عملیه خاتمه می‌یابد. ==گزارش محتوا=====جزء اول=== نویسنده در مبحث الفاظ، تعریف حقیقت و مجاز و علائم حقیقت و ممیزات آن و تبادر و صحت سلب و عدم آن از علائم حقیقت را بیان کرده است. همچنین اطراد و عدم اطراد را از ممیزات و مشخصات بین حقیقت و مجاز دانسته است. ====اوامر==== در ادامه به بحث اوامر پرداخته و دلالت آن را بر مره و تکرار، همچنین فور و تراخی و دلالت امر بر اجزاء را بررسی نموده است. وی خاطر نشان کرده است که علمای علم اصول در دلالت امر بر اجزاء اختلاف نموده و اکثر اصولیون دلالت بر اجزا را قبول کرده و افرادی چون ابوهاشم و عبدالجبار با این دلالت مخالفت نموده‌اند. [۱]
القواعد الشریفة، جاپلقی، ص۲۰.
وی درباره دلالت نهی از عبادت یا معامله بر فسادی که از آن نهی شده است، می‌گوید که در این دلالت اختلاف شده است. درباره اجتماع امر و نهی، چنانچه در ابتدای بحث اشاره می‌کند، در پنج مقام سخن گفته که مقام اول در تحریر محل نزاع است، مقام دوم در بیان ثمره ی این بحث، مقام سوم در بیان اصل در مساله، چهارم در متعلق احکام است که آیا طبایع هستند یا افراد و مقام پنجم را به استدلال در این مورد اختصاص داده است. [۲]
القواعد الشریفة، جاپلقی، ص۴۲.
====بحث مفاهیم==== مبحث بعدی، بحث مفاهیم است که به مفهوم شرط، وصف، غایت اشاره دارد. در بحث نواهی، به قاعده ماده نهی و صیغه آن، قاعده مطلوب در نهی که آیا کف و خودداری است یا ترک، دلالت نهی بر تکرار و دوام، و بحث اجتماع امر و نهی و اقتضاء نهی بر فساد اشاره می‌کند. [۳]
القواعد الشریفة، جاپلقی، ج۱، ص۷۷.
====مبحث عام و خاص==== در مبحث عام و خاص به تعریف لغوی عام و خاص اشاره نموده و بیان می‌دارد که عموم همان شمول است چه در لفظ و چه در غیرلفظ باشد و در اصطلاح عبارت از لفظی است که مستغرق جمیع آنچه که به حسب معنای حقیقی‌اش، صلاحیت آن را داشته باشد. [۴]
القواعد الشریفة، جاپلقی، ج۱، ص۱۳۲.
در ادامه، بحث عام و خاص را با ۵ مساله پی می‌گیرد. سپس به بحث مطلق و مقید رسیده و آن را به دو قسم، تقسیم می‌کند، مطلق منواطی و مطلق مشکک، اولی آن است که صدق عنوانش بر همه افرادش مساوی باشد و صدق کند و دومی به صورت مشکک است. [۵]
القواعد الشریفة، جاپلقی، ج۱، ص۱۷۸.
همچنین از مجمل و مبین سخن به میان آورده و به تعریف لغوی و اصطلاحی آن اشاره می‌کند. ۱.۱ - جزء دومشامل ادله شرعی و عقلیه است که به بحث اجماع و اصطلاحاتی که در آن مطرح است می‌پردازد. در بخش اخبار، به معانی بعضی از الفاظ مانند سنت، حدیث، حدیث قدسی و قرآن اشاره می‌کند، به بحث از متواتر و واحد می‌پردازد، شرایط عمل به خبر واحد را بیان کرده و از حجیت ظن سخن به میان می‌آورد. در ادامه، ادله عقلیه، اجتهاد و تقلید، تعارض و تعادل و تراجیح و مبحث استصحاب و همچنین در بحث مفصلی به مبادی لغوی اشاره می‌کند. به طور کلی، همانند عنوانین و مسائلی که در سائر کتب اصولی مطرح می‌شود، در این کتاب هم، همان سیر دنبال شده است. [۶]
دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، ۱۳۸۴، ج۹، ص۱۸۹.
[۷]
دائره المعارف تشیع، زیر نظر احمد صدر حاج سید جوادی و دیگران، تهران، ۱۳۷۵، ج۵، ص۲۵۲.
۲ - وضعیت کتابکتاب به چاپ سنگی قدیمی منتشر شده و فاقد فهرست و پاورقی است. ۳ - پانویس
۴ - منبعنرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. رده‌های این صفحه : کتاب شناسی | کتب اصولی شیعه
|